UĞUR YILDIRIM / Kütahya – Efes, Bergama, Side üzere antik kentler ile çağdaş olan Aizanoi Antik Kenti, “İkinci Efes” olarak da isimlendiriliyor. Kütahya’nın keşfedilmeyi bekleyen incisinde dünyada gibisi bulunmayan 5 bin kişi kapasiteli tiyatro ve tiyatroya bitişik nizamda yapılmış 13 bin 500 kişilik stadyum da bulunuyor.
Yıl boyunca kazı
Aizanoi 1824 yılında Avrupalı gezginlerce tekrar keşfedilmiş. Aizanoi Antik kentinde hamam, sütunlu cadde, Kocaçay üzerinde ikisi ayakta kalmış beş köprü, iki agora, Meter Steunene kutsal alanı, nekropoller, antik bir bent, su yolları ziyaretçilerini bekliyor. Antik kentte birinci hafriyatlar 1926 yılında M. Schede ve D. Krencker başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nce başlatılmış. 1970’ten itibaren 41 yıl boyunca yaz aylarında çalışma yürüten Alman Arkeoloji Enstitüsünün lisansı, Bakanlar Kurulu kararıyla 2011’de iptal edilerek hafriyat misyonu Türk arkeologlara verilmiş. Hala Dumlupınar Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Lideri Prof. Dr. Gökhan Coşkun başkanlığında yapılan hafriyatlar, yılın 12 ayı devam ediyor.
Dünyanın birinci borsası
Aizanoi Antik Kenti’nin dünyanın birinci borsasına konut sahipliği yaptığını da aktaran Prof. Dr. Gökhan Coşkun, şunları söyledi: “Kentin güneyinde 2. yüzyılın ikinci yarısında yaptırılan ve besin pazarı niteliğiyle kullanıldığı kestirim edilen yuvarlak yapının, dünyanın birinci borsası olduğu kayıtlarda geçiyor. 284-305 yıllarında karar süren Roma İmparatoru Diocletianus’un enflasyonla çaba emeliyle hazırladığı mal satış bedellerinin taş bloklar üzerinde duyurulduğu borsa, 1970’lerdeki hafriyatlarda ortaya çıkarıldı. Borsa yapısındaki kitabelerde, imparatorluk pazarlarında satılan tüm malların satış fiyatları yer alıyor. Buna nazaran, kuvvetli bir köle, iki eşeğin fiyatına, bir at da 3 köle fiyatına eşitti.”
Köylüler Aizanoi’de yaşamış
Antik kentin bulunduğu alan kentsel sit alanı olarak da öne çıkıyor. Çavdarhisar köylüleri binlerce yıl boyunca antik kentin içinde yaşamış, meskenlerini Aizanoi kentinin içine inşa etmiş. Arkeolojik sit alanı içinde bulunan Osmanlı ve Cumhuriyet periyodu meskenleri de Kütahya Valiliğince yürütülen çalışmalar kapsamında korunmaya alınmış. Antik kent içerisinde Osmanlı mimarisini yansıtan 7 tarihi konak valilik tarafından aslına uygun restore edilmiş. Konakların, yöresel eser satış yeri, kafeterya ve toplumsal yer olarak hizmet vermesi planlanıyor.