Yaklaşık 70 yıl eski Sovyetler Birliği’nin modülü olan Kazakistan, 32 yıl evvel bugün tüm dünyaya bağımsızlığını duyurdu. Kazakistan Yüksek Kurulu (Parlamento), 16 Aralık 1991’de ülkenin bağımsızlığını resmen onaylayan tarihi belgeyi kabul etti.
32 YIL EVVEL BUGÜN!
Sovyetler Birliği’nin en büyük nükleer silah alanı ile birinci uzay üssünün yer aldığı Kazakistan, bağımsızlığının birinci yıllarında ülkenin doğusundaki dünyanın en büyük 4. kitle imha silahı cephanesinin bulunduğu Semipalatinsk Nükleer Test Alanı’nı kapatarak milletlerarası topluma barışçıl ve çok istikametli bir dış siyaset izleyeceklerinin iletisini verdi.
Sosyoekonomik çöküş ile ülkedeki göç dalgası sonrası nüfusu yarıya inen Kazakistan, iktisadını geliştirmek için topraklarında büyük rezervleri bulunan uranyum, petrol ve gaz ihracatını artırdı.
Yüzölçümü olarak dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesi olan Kazakistan, kuzeyde Rusya, doğuda Çin, güney ve güneybatısında Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ile devlet sonlarını belirleme çalışmalarını muvaffakiyetle yürüttü.
BAĞIMSIZLIĞA GİDEN YOL: JELTOKSAN OLAYLARI
Kazakistan özerk bir cumhuriyet olarak Sovyetler Birliği’ne bağlıydı. Kazakistan’ın Devlet Başkanı Kazak asıllı Dinmuhammed Kunayev’di. 16 Aralık 1986 tarihinde, bir kararla Kunayev misyondan alınarak yerine Rus kökenli Genaddy Kolbin getirildi.
Kolbin’in gelmesi Kazaklar ortasında kabul edilmedi. Kazaklar, 17 Aralık 1986 günü Almatı’da Brejnev meydanında toplandı. Halk, demokratik protestolar yapıyordu.
“KAZAKİSTAN, KAZAKLARINDIR”
Halkın elinde; “Kazakistan, Kazaklarındır” pankartları yer alıyordu.
Sovyet Birliği idaresi bu durumu Kazak milliyetçiliği ve Rus düşmanlığı olarak algıladı. Birlik, Kazakistan’da bulunan askerlerini, güvenlik güçlerini meydana yığdı.
Kazakistan’ın o soğuk günlerinde, akşam saatlerinde itfaiye araçları halkın üzerinde soğuk su sıkmaya başladı. Beşerler sudan kaçmaya başlayınca askerler bu defa silahlarını ellerine aldılar.
BEMBEYAZ MEYDAN HALKIN KANLARIYLA KIPKIRMIZI OLDU
Protestolar, 17-18-19 Aralık tarihlerinde sürdü ve toplam 200 kişi öldürüldü.
Karla kaplı Brejnev meydanı Kazakların kanlarıyla kızıla büründü. Kazak halkı, o günleri “Jeltoksan” (Aralık) ismiyle anıyor.
“FELAKET 7 KARDEŞTİR”
Kazakistan’ın bütün tarihi acı ve gözyaşı ile dolu. Bağımsızlığa uzanan yolda Kazaklar baskı, sürgün, zulüm açlık ve soykırıma varan ağır bedeller ödedi.
Felaketleri yedi kardeş diye tanımlayan Kazak halkının bu tanımlamasına bir berbat kardeş daha eklendi. Üstelik bu felaket bir tabiat olayıyla değil Rusların eliyle geldi. Genci, yaşlısı, bayanı, çocuğu, aydınıyla pek çok Kazak, bağımsızlığa giden yolda can verdi.
Kazakistan artık bağımsız.
Bağımsızlık için uğraş eden ve kurşuna dizilen Mağcan Cumabay’ın İstiklal Harbi için yazdığı şiir hala yaşıyor; müziklerde, türkülerde…
“Kardeşim! Sen o yanda, ben bu yanda
Korkudan kan yutuyoruz, bizim adımıza
Layık mı kul olup durmak? Gel gidelim
Altay’a atadan miras Altın tahta…”
KAZAKİSTAN İKTİSADI ORTA ASYA’NIN EN BÜYÜĞÜ
Kazakistan, 250 milyar dolara yaklaşan gayrisafi yurt içi hasılasıyla Orta Asya’nın en büyük iktisadı pozisyonunda bulunuyor.
Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan kıymetli güzergahta yer almasıyla da dikkati çeken Kazakistan, bölgenin “geçiş ülkesi” olma emeliyle gelecek üç yıl içinde 1300 kilometre demir yolu inşa etmeyi hedefliyor.
“YENİ KAZAKİSTAN” DÖNEMİ
28 yıl kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından yönetilen ülkede, 19 Mart 2019’da Nazarbayev’in istifa etmesinin akabinde siyasi alanda da yeni bir periyot başladı.
Kazakistan’ın ikinci cumhurbaşkanı olarak seçilen diplomat kökenli Kasım Cömert Tokayev, yeni idare modeli oluşturmak için ülkede anayasal ıslahata imza attı.
Bu yıl ülke nüfusunun 20 milyona ulaştığı Kazakistan’da hükümet 2029 yılına gerçek ulusal iktisadın hacmini ikiye katlayarak 450 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor.
KAZAKİSTAN’IN BAĞIMSIZLIĞINI BİRİNCİ TANIYAN ÜLKE: TÜRKİYE
Kazakistan 16 Aralık 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan ettiğinde Türkiye, Kazakistan’ın bağımsızlığını birebir gün tanıyan birinci ülke oldu. 2 Mart 1992 tarihinde Kazakistan’la diplomatik ilgi tesis edildi.
Türkiye, “Kazakistan’ın bağımsızlığını birinci tanıyan ülke” olarak kayıtlara geçti. Bu yıl, iki ülke diplomatik alakalarının de 32’nci yılı kutlanıyor.
Türkiye ve Kazakistan, bu müddette karşılıklı ticaret hacmini 30 milyon dolardan 8 milyar dolara çıkardı.
Bölgesel ve milletlerarası arenada da iş birliğini sürdüren iki ülke, Türk dünyasının entegrasyonu ismine kıymetli teşebbüsler başlattı.
İKİLİ BAĞLARDA ALTIN DÖNEM
Türk Devletleri Teşkilatı başta olmak üzere Milletlerarası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY), Milletlerarası Türk Akademisi (TWESCO), Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) üzere ortak kurumların kuruluşlarına öncülük etti.
Türkiye ile Kazakistan ortasında bağlantılar “genişletilmiş stratejik ortaklık” düzeyine yükseltildi.
Şu anda Kazakistan’ın Rusya, Çin, İtalya, Güney Kore’den sonra en çok dış ticaret yaptığı 5’inci ülke pozisyonunda yer alan Türkiye, son yıllarda Kazakistan’da ABD ve İsviçre’den sonra yatırımlarını en fazla artıran 3’üncü ülke olarak biliniyor.
İLİŞKİLER DAHA DA GÜÇLENİYOR
Resmi bilgilere nazaran, ülkede 3 binden fazla Türk sermayeli şirket faaliyet gösteriyor.
Geçen yıl iki ülke başşehirleri ortasında direkt uçuşların başladığı Türkiye ile Kazakistan ortasında halihazırda 80’den fazla tarifeli uçak seferi de yapılıyor.