Türkiye’de siyasetin gündemini 14 Mayıs’ta gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimleri belirlerken, sokağın gündeminde ise hayat pahalılığı var. Besin enflasyonunda dünyada beşinci sırada yer alan Türkiye’de, bilhassa kırmızı et fiyatları el yakıyor.
DW Türkçe‘ye konuşan dal temsilcileri, pandemi sonrasında tarım ve hayvancılıkta uygulanan yanlış siyasetler nedeniyle fiyatların yükselişe geçtiği görüşünde. Uzmanlara nazaran, hayvan ithalatının önü açılmış olsa da kırmızı et fiyatlarındaki artış eğilimi sürebilir.
DÜNYADA DÜŞÜYOR, TÜRKİYE’DE ARTIYOR
Gıda fiyatları dünya genelinde düşüş eğilimini sürdürürken, Türkiye’de ise besin enflasyonu her geçen gün artıyor. Birleşmiş Milletler (BM) besin dairesi dünya besin fiyat endeksinin Mart ayında da gerileyerek 12 ay arka arda düştüğünü açıkladı.
Küresel seviyede ticareti en çok yapılan eserleri takip eden Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) fiyat endeksi Şubat ayındaki 129,7 puanın akabinde geçen ay ortalama 126,9 puan oldu. Bu, endeksin 2021 Temmuz ayından bu yana en düşük düzeyi olarak kayıtlara geçti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran ise Türkiye’de yıllık besin enflasyonu yüzde 69’u bulurken, Mart sonu itibariyle Türkiye’deki besin enflasyonu Lübnan, Zimbabve, Arjantin ve İran’ın akabinde dünya genelindeki beşinci en yüksek enflasyon oldu.
Son devirde bilhassa kırmızı et fiyatlarındaki artışlar, tüketicilerin reaksiyonunu çekiyor. Hem vatandaşlar hem de sivil toplum örgütleri ve muhalefet partileri, artan fiyatlara reaksiyon gösteriyorlar. Kırmızı et üreticileri ise karkas et maliyetinin son 1 yılda yüzde 140’a yakın arttığına işaret ediyor.
PEKİ KIRMIZI ETTE FİYATLAR NEDEN BU KADAR ATTI?
ETBİR: GEREKLİ ÖNLEMLER ALINMADI
Kırmızı Et Sanayi ve Üreticileri Birliği Derneği (ETBİR) Lideri Ahmet Yücesan, bu soruya “Pandemi krizi devrinde et üretimi konusunda âlâ planlama yapılamadı, gerekli önlemler gereğince alınmadı” cevabını veriyor.
Pandemi periyodunda okullardan otellere, turizm tesislerine ve lokantalara kadar neredeyse mesken dışında et tüketilen her yerin kapandığını hatırlatan Ahmet Yücesan, “O periyotta tüketilmesi planlanan etin yüzde 70’e yakını elde kaldı. Bu nedenle üreticiler yeni üretim yapmadan, ellerindeki etleri de üçe beşe bakmadan sattılar” diyor.
Hayvancılıkta bugün yapılan yatırımın en erken iki yıl sonra sonuç verdiğini kaydeden Yücesan, “Pandemiden sonra geldiğimiz bu periyotta, her yer açıldı, turizm canlandı. Böylece et tüketimi yine arttı, eski düzeylerine geldi. Lakin bu sefer de yeni yatırım yapılmadığı için iç piyasadaki et talebi karşılamamaya başladı. Böylece altı ay evvel fiyatlar tırmanmaya başladı” diye konuşuyor.
TZOB: TÜKETİCİ ET VE SÜTE ULAŞMAKTA ZORLANIYOR
Fiyat artışlarının bir öbür nedeni ise başta yem olmak üzere üretim maliyetlerindeki artışlar olarak gösteriliyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Lideri Şemsi Bayraktar, hayvan tipine nazaran değişmekle birlikte maliyetlerin yüzde 50 ila yüzde 70’ini yem masraflarının oluşturduğunu söylüyor.
Hammadde fiyatlarındaki hem dolar bazlı dünya fiyatlarındaki artış, hem de döviz kuru dalgalanmalarına bağlı TL bazlı artışların karma yem fiyatlarını üst gerçek yükselttiğini tabir eden Bayraktar, 2022 yılında bir evvelki yıla nazaran samanda yüzde 95,5, mısır silajında yüzde 139,5, kuru yonca otunda ise yüzde 94,27’lik fiyat artışı yaşandığı bilgisini veriyor.
Üreticilerin yem fiyatlarındaki artıştan ötürü hayvanlarını besleyemediğine dikkat çeken Bayraktar, “Damızlık hayvanlar kısma gitti. Endüstriye aktarılan süt düştü. Süt ve süt eserleri fiyatları arttı. Maliyet artışı ve arzda meydana gelen azalmadan ötürü et fiyatları de arttı. Tüketici et ve süt eserlerine ulaşmakta zorlanıyor” biçiminde konuşuyor.
TÜKETBİR: GÜNÜBİRLİK SİYASETLER UYGULANIYOR
Artan fiyatlar nedeni ile iktisat idaresi devayı hayvan ithalatı yapmakta buldu. 500 bin besilik, 50 bin bölümlük hayvan ve 8 bin 500 ton karkas et ithalatı için harekete geçen Et ve Süt Kurumu (ESK), aylık en az 600 ton etin market raflarında satılacağını açıkladı.
PEKİ CANLI HAYVAN VE KARKAS ET İTHALATI, PİYASADAKİ MESELELERE DEVA OLABİLECEK Mİ?
Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Birliği (TÜKETBİR) Lideri Bülent Tunç, üreticiler olarak ithalata karşı olmadıklarını, fakat plansızlık münasebetiyle güç durumda kaldıklarını belirtiyor. Hükümetin kırmızı et ithalatı konusunda birbiri ile çelişen kararlar aldığına vurgu yapan Tunç, şu görüşleri lisana getiriyor:
“Bundan evvelki sayın bakanımız çıktı dedi ki, ‘Biz her şeyi planladık. Üç yıl içerisinde ithalatı sonlandıracağız, bir daha da ithalat yapmayacağız’… Biz de bu karardan memnun olduk ve buna nazaran yeni yatırımlar yaptık. Yüzlerce, binlerce ahır yapıldı, çok önemli işletmeler yapıldı. Sonra bir baktık ithalat yapılmayacak denirken, ithalat kapısı 500 bin hayvan olarak açıldı. Biz üreticileri asıl rahatsız eden bu. Günübirlik siyasetlerle daima aynı senaryoyu yaşıyoruz.”
ETBİR Başkanı Ahmet Yücesan ise “İthalat piyasada lakin pansuman olur, fiyat sıkıntısını çözmez” görüşünü lisana getiriyor. Kırmızı ette fiyat artışlarının önüne geçebilmek için öncelikle süt hayvancılığının yine yapılandırılması gerektiğini kaydeden Yücesan, “Ayrıca enflasyon korkusu olmadan, süt üreticilerinin eserlerine tam kıymetinde ödeme yapılmalı. Pandemiden sonra ne yazık ki bu hesaplar yapılmadı. Bu nedenle fiyatlar da çok yüksek” diyor.
“FİYATLAR YÜKSELİR LAKİN DÜŞMEZ”
Şimdi asıl merak edilen husus, ithalata karşın kırmızı ette fiyat artışlarının devam edip etmeyeceği.
Kırmızı Et Sanayi ve Üreticileri Birliği Derneği (ETBİR) Lideri Ahmet Yücesan’a nazaran, mevcut koşullarda Ramazan ayı sonrasında da fiyat artışları devam edecek, “Fiyatlar yükselir lakin düşmez” diyen Yücesan, ithalat sayesinde fiyatların üzerindeki baskının bir müddet hafifleyebileceğini lisana getiriyor.
Kırmızı et fiyatlarının bu kadar yükseleceğini üreticiler olarak kendilerinin de öngörmediğini belirten TÜKETBİR Başkanı Bülent Tunç ise şöyle konuşuyor:
“Bundan sonra fiyat artışlarının artık olmaması lazım. Ama önümüzde Kurban Bayramı olması, yaz mevsimi münasebetiyle turist sayısının artması ve enflasyondaki yükseliş nedeni ile fiyatların artmaya devam edebileceğini söylemek durumundayım. Fiyatların artmaya devam etmesi sürpriz olmaz. İthalat kararı verilmeden evvel Uruguay’dan alınan hayvanın kilosuna 3,6 dolar ödenirken, bugün bu sayı 4,2 dolara geldi. Bu fiyat artınca, ülkemizde satılan etin kilogram fiyatının da artması kaçınılmaz.”
“SON 20 YILDAKİ ARTIŞ YÜZDE 1750”
Türkiye Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) TÜİK’in 3 Nisan tarihinde Mart ayına ilişkin enflasyon datalarını yayınlamasının akabinde yaptığı araştırmaya nazaran, 2005’te yüzde 4,8 olan besin enflasyonu 2023’te yüzde 67,9’a yükselirken, son 20 yılda besin fiyatları yüzde 1750 arttı.
Tüketici Hakları Derneği’nin yaptığı araştırmaya nazaran ise son bir yılda 40 temel besinin ortalama fiyat artışı yüzde 190 olarak gerçekleşti. Kuru soğan yıllık yüzde 659 fiyat artışı ile en kıymetli besin oldu. Tüketici Hakları Derneği Genel Başkanı Turhan Çakar konuya ait yaptığı açıklamada, “Cumhuriyet tarihinde bu türlü besin pahalılığı görülmedi. Tüketicilerin büyük çoğunluğu en temel besinlere erişemiyor, beslenemiyor” dedi.