Yalnızlığın sınırları: Bukowski’nin battaniyesi

“Çanağının içinde dönüp duran tek balığım …”
Bukowski, Battaniye

“İnsanlarla beraberken kendimi rahatsız hissediyorum. Benden uzak şeylerden kelam edip benim duymadığım heyecanlar duyuyorlar. Fakat kendimi en çok onlarla beraberken güçlü hissediyorum. Şöyle düşünüyorum: Onlar bütünün bu küçük modülleri ile varlıklarını sürdürebiliyorlarsa ben de sürdürürüm. Lakin yalnızken ve kendimi bir tek duvarla, nefes almakla, tarihle, kendi sonumla kıyaslayabildiğimde birtakım tuhaf şeyler olmaya başlıyor. Anlaşılan ben zayıf bir adamım; İncil’i denedim, filozofları, şairleri ancak bir biçimde hepsi maksadı şaşırmışlardı. Büsbütün öteki bir şeyden kelam ediyorlardı. Ben de okumayı kestim uzun müddet evvel. İçki, kumar ve seks biraz işe yarıyordu ve bu yaşantımda cemiyetin, kentin, ülkenin rastgele bir ferdi üzereydim; lakin tek fark, benim “başarmak” isteği duymamamdı. Bir aile istemiyordum, mesken istemiyordum, saygın bir iş istemiyordum. Böyleydim işte: Entelektüel değilim, sanatçı değilim, alelade bir insanı kurtaran köklerden de mahrumum. Ortada derede kalmış bir şey üzereyim ve sanırım bu da deliliğin başlangıcıdır.”(Charles Bukowski, Büyük Zen Düğünü)

YALNIZLIĞIN DOZU

İnsanın, içine geçirilmeye çalışanlara karşı koyduğu güçlü sarp kayalar, kimseler uğramasın diye saklandığı bildik battaniyesi ve artık derecesi hiçbir şeye yaramayan gözlüğü ve buna misal uzayıp giden birçok şeyi… Farkında olarak ya da olmayarak, şuurda ya da çok ötesinde kendi yalınına sahip çıkma halini anımsatıyor bana. Evvelden olsa bunu daha “korkunç” bir şey olarak yorumlayabilirdim. Lakin vakitle işte diğer bir şeye eviriliyor kanılar, problemler. Ve “yalnızlık” problemi de hayatımızda bu evirilen sıkıntıların önde gelenlerinden biri bence. Ki vaktin içinde her birimizde birçok defa uyanıyor “yalnızlık”. Bu uyanan yalnızlık hallerimizi de çoğumuz olumlu bir taraftan duyurmuyoruz kendimize, ona, buna… Halbuki bazen “sınırları olan yalnızlığa” hayli muhtaçlığımız oluyor. Ve lakin bu yalnızlık, yalnızlığın korku uyandıran tarafını yan yola alıp kendini bize keşfettirebiliyor. Ve bu keşif içinde de “yalnızlığı” epey övebiliyor, yalnızlığın yaratıcılığa, ruhsal kapasiteye olan katkısını hissedebiliyoruz. Ancak işte yalnızlığın dozu kaçtığında da Bukowski’nin ‘Battaniye’ hikayesinde okuduğumuz durumla müsabakamız da an sorunu oluyor.

Büyük Zen Düğünü, Charles Bukowski, Mütercim: Avi Pardo, 168 syf., Metis Yayınları, 1993.

Sınırları içinde gerçekliği çarpıtmayan bir yalnızlığın katkısının bir başka ucu, insanı gerçeklik dışı bir noktaya getiren sınırsız bir yalnızlık. Size üstte belirttiğim alıntı, tam da bu iki yalnızlığın farkını ve de yalnızlığın hududunu anlayabilmemiz için güzel bir örnek bence. Bu bahsettiğim hikaye, Charles Bukowski’nin ‘Büyük Zen Düğünü’ kitabında yer alıyor. Hikayenin tamamını okursanız daha da anlaşılır olacaktır lakin üstteki alıntı üzerinden biraz bahsedersem hikayenin ana karakteri, insansız hava alanında battaniyesiyle arbede eden bir adam. Ve bu adam, sıradan bir gününü bize anlatırken battaniyesini, yalnızlığının içinde “halüsinatif” bir formda canlandırıp ona saldırdığını sav ediyor. Ve hikayenin içinde onu, “sanırım deliriyorum” dediği vakitte buna bir şahit ararken, daha doğrusu kendine bir hudut ararken buluyoruz. İşte bu hudutta, yalnızlığının onda yarattığı endişe, dert ve gerçeklik kaybı yer alıyor. İnsan kendi çanağında ötekilerden bir haber tek başına dönerken birçok şeyi lakin en çok da gerçekliği kaybedebiliyor. O denli ki günümüzde de sık duyduğumuz “yalnız bir hayatın mükemmel gücünün güzellemesinin” bir ruhsal kaçış olarak ötekinden hiçbir şey duymadan yaratılan kendini uygun hissetme kalesi olarak var olduğunu düşünüyorum. Ötekisiz hayatlar, öteki olsa bile ötekine yüklenen “maddesel anlamlar”… Kimsenin objesi olmadan ve ötekinin yorumlarını duymadan ve de almadan kapalı bir halde battaniyenin altında sıkışmalar. Sonrası elbette bildiğimiz kıssa “kendi gerçekliğinin zindanlarında” ölen birçok insan…

‘BİR HAYALİ BİR TEK SEN GÖRÜYORSAN ADAMA YA AZİZ DERLER YA DA DELİ’

Demem o ki yalnızlığı anlamaya çalışırken, yalnızlığın içinde boğulup kalmak yerine yalnızlığın nasıl ve ne kadar bir yalnızlık olduğunu anlayabilmeye çalışalım. Zira bazen de öldürmese de yalnızlık, bizi gerçeğin içinden koparıp içimize sanrıyı yerleştirebiliyor. Tıpkı bu hikayenin karakterinin yaptığı üzere yalnızlığının içinde sanrılarıyla battaniyesini canlandırabiliyor. Elbette hepimiz biliyoruz ki bir battaniye canlanmaz. Lakin işte içeride devamlı öteki-siz kalanlar zihinsel ve fizikî boyutta farklı gerçeklikler yaratabiliyor. Bu yazdıklarımdan şu da anlaşılsın istemiyorum: Hiç yalnız kalamayan, daima etrafında bir ses arayan, korkularının kucağında uyuyan insanlardan olalım. Daha resmedileceği formuyla hiçbir biçimde yalnız kalamayanlar, meskende tek başına duramayanlar, dursalar bile televizyonu ya da radyoyu açanlar, sessizliğe tahammülü olmayanlar, telefonda konuşmadan duramayanlar… Natürel ki de bu da değil, hatta işte bahsettiğimiz yalnızlığın öbür ucu olan bu hiç yalnız kalamamak hali. Daima ötekileri kendine, kendini ötekilere bulamak, kendinin hiç farkına varmamak… Zati bu bulamayı da kendinden kaçmak için yapmak… Eksikliğe, ayrılığa, tek başına kalmaya katlanamayanların çığ üzere üzerimize devrilen duygulanımları… Düşünüldüğünde çok yorucu bu tarafı da ve epeyce gerçek dışı beklentilerle dolu durumları içeriyor, farkındayım. O nedenle bu iki ucun ortalarına hakikat yüzen bir kendilikte olmayı, yavaş yavaş yalnızlığı anlamayı ancak tek başına da kalmamayı arzuluyorum. İçsel yalnızlığın farkında fakat inanç temelli bağların içinde hem birlikteliğe hem de vakti gelince ayrılabilmeye pencere açabilmek dileğim. Ki ayrıyeten yalnızlığı fakat ötekiyle olan münasebetimizin içinde keşfedebilip, anlayabiliyoruz. Ve bu kısım çok kıymetli.

Donald Winnicot’un da belirttiği üzere yalnızlığı oburunun varlığında ve varlığı aracılığıyla öğrenildiği gerçeği, kendimizin de gerçek olduğunu lakin diğeriyle olan bağlantımızda görebilmemiz. Bu görüşlere paralel yeniden Bukowski’nin bu hikayesinde şu cümleleri bulmuştum: “Gerçeğin gerçek olabilmesi için en az iki oy gerekiyordu. Yaşadıkları vaktin ilerisinde olan sanatkarlar bunu bilirler, meczuplar ve halüsinasyon görenler de o denli. Bir hayali bir tek sen görüyorsan adama ya aziz derler ya da mecnun.”

Öyleyse öteki-siz yalnızlık, yanılsamaya da epeyce hamile bir durum. Ve ortadan kaybolmalarımızın içi de birilerinin bizi bulma, görme isteğiyle dolu diyebilirim. Yalnızlığın üzerine “tek başına kalmadan” düşünmeye devam.